1814 - 2014

Εκδήλωση μνήμης και τιμής για τα 200 χρόνια από την ίδρυση της

Φιλικής Εταιρείας

Ναύπλιο – Κυριακή 11 Μαΐου 2014

Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ναυπλίου «Ο ΠΑΛΑΜΗΔΗΣ»

 

Αποσπάσματα από την ομιλία
με θέμα:« Στα χνάρια των Φιλικών »

 

 

… Είναι κάποια ιστορικά θέματα που σε κάνουν να νοιώθεις δέος όταν επιχειρείς να τα προσεγγίσεις, πόσο μάλλον όταν τολμάς να εισχωρήσεις στις εσώτερες πτυχές τους για να δομήσεις μια ομιλία που να ανταποκρίνεται στην έκταση και να σέβεται την ένταση και τη φόρτιση που τα χαρακτηρίζει.

Αυτό το δέος ομολογώ ότι το ένοιωσα σε μεγάλο βαθμό όταν ξεκίνησα να κρατώ σημειώσεις για όσα πρόκειται να πούμε απόψε.

Το θέμα μας με την πρώτη ματιά, μοιάζει εύκολο, γνωστό και πρόσφορο για μια ωραία ομιλία, αλλά αυτό ισχύει μόνο επιφανειακά. Γιατί όταν το πλησιάσεις, νοιώθεις το σάστισμα του μικρού παιδιού μπροστά σ’ ένα τεράστιο πάρκο, όπου δεν ξέρει τι να πρωτοδεί, τι να πρωταγγίξει, από που να αρχίσει και που να τελειώσει.

Αυτό ακριβώς είναι το ζητούμενο και με το άφραστο θαύμα που ονομάζεται Φιλική Εταιρεία. Γιατί από την πρώτη προσέγγιση αρχίζεις να αναρωτιέσαι τι να πρωτοπείς. Τη γέννηση, την πορεία, τις συνθήκες, τη σημασία της!

Πώς μπορείς να περιγράψεις σε συγκεκριμένη ώρα κάτι που ζει 200 ολόκληρα χρόνια και να περιορίσεις σε μερικές αράδες ένα γεγονός που εμφανίστηκε σαν αστραπή, καταύγασε έναν ολόκληρο κόσμο και εξακολουθεί να παραμένει, άφθαρτο και ολόφωτο, στις συνειδήσεις, όχι μόνο ημών των Ελλήνων, αλλά και όλων των λαών που είχαν ή έχουν παρόμοια με εμάς βιώματα και εμπειρίες;

Προφανώς και δεν μπορείς. Όμως έχεις χρέος να το προσπαθήσεις. Όχι από υποχρέωση, αλλά από σεβασμό και αγάπη, που είναι ένα δυνατό κίνητρο γι’ αυτό που θα επιχειρήσουμε απόψε. Να επιχειρήσουμε δηλαδή να εισχωρήσουμε στα μυστικά, όχι της Εταιρείας, αλλά των δημιουργών της. Να ανιχνεύσουμε και να ακολουθήσουμε τα χνάρια τους από την παιδική τους ηλικία, τότε που θεμελιώνεται ο χαρακτήρας και προετοιμάζεται ο ενήλικας. Γιατί νομίζω ότι μόνο έτσι θα μπορέσουμε να καταλάβουμε τι ήταν αυτό που τους ξεχώρισε από τους πολλούς και πως γεννήθηκε αυτή η ιερή «τρέλα» που τους ενέπνευσε και τους παρακίνησε να επιχειρήσουν το ανέφικτο.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

… Ξάνθος, Σκουφάς, Τσακάλωφ, Αναγνωστόπουλος.

Όλοι γνωρίζουμε όλοι την τριάδα των πρωτεργατών, μα κάποιοι ιστορικοί επιμένουν ότι όπως οι Τρείς Σωματοφύλακες ήταν στην πραγματικότητα τέσσερις, το ίδιο συμβαίνει και με τους δημιουργούς της Φιλικής Εταιρείας.

Μνημονεύουμε συνήθως τρεις, ενώ ήταν τέσσερις.

Τρεις ή τέσσερις πάντως, δεν έχει σημασία, υπό την έννοια ότι πρόκειται μόνο για μια τυπική απαρίθμηση, αφού στους πρωτεργάτες καταχωρίζονται ουσιαστικά όλοι όσοι έσπευσαν από την πρώτη στιγμή, χωρίς δεύτερη σκέψη, να συμβάλλουν, καθένας με τον τρόπο του, στη γέννηση, στο στέριωμα, στην προστασία και στο άπλωμά της.

Μήπως στους πρωτεργάτες δεν λογίζεται ο Γεώργιος Σέκερης, ο νεαρός αξιωματικός, που άπλωσε πρώτος απ’ όλους το χέρι του και χωρίς δισταγμό ορκίστηκε στο Ιερό Ευαγγέλιο να προστατεύσει, με τίμημα τη ζωή του, το μυστικό της;

Ιδρυτής δεν είναι ο αδελφός του, Παναγιώτης Σέκερης, ο Χρυσοδωδέκατος, όπως τον αποκαλούσαν, που άνοιξε ανεπιφύλακτα τις ολόγιομες κάσες του και πρόσφερε τους θησαυρούς του για την επιβίωση και τους σκοπούς της;

Γι’ αυτό λέω ότι δεν έχει νόημα να μετράμε. Γιατί σε λίγο θα χάσουμε το λογαριασμό και μπορεί να αδικήσουμε κάποιον.

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν αυτό το προσκύνημα μνήμης όπως του πρέπει. Χωρίς αποκλεισμούς και προσθαφαιρέσεις, που δεν έχουν σημασία.

Όταν επισκέπτομαι σχολεία και μιλώ με τα παιδιά για ιστορικά πρόσωπα, τους αρέσει να ξεκινάμε την αφήγηση ή με τη φράση «Μια φορά …» ή με τη λέξη «Κάποτε…».

Εμείς μπορεί να έχουμε προσπεράσει το προνόμιο της παιδικής ηλικίας, εξακολουθούμε όμως να γαληνεύουμε, να αναβαπτιζόμαστε και να αντλούμε δύναμη από τα κλέη των προγόνων μας, κυρίως όταν βιώνουμε συνθήκες όπως αυτές που ζούμε σήμερα.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

… Τώρα ποιά ήταν αυτή η δύναμη που έφερε τα βήματά τους να ανταμώσουν, να ενώσουν το πάθος και τα πάθη τους και ενάντια σε όλα τα δεδομένα της εποχής τους να ορθώσουν το ανάστημά τους απέναντι στους ισχυρούς του κόσμου, μόνο ο Θεός το γνωρίζει.

Όμως, αυτό έγινε και στο μεγάλο και φιλόξενο λιμάνι της Οντέσσας, συναντιούνται, γνωρίζονται και ανοίγουν τις καρδιές τους. Εξομολογούνται όλα όσα επί χρόνια κρατούσαν ανομολόγητα μέσα τους και παίρνουν μια απόφαση σταθμό. Μια απόφαση, που 200 χρόνια μετά τη γέννησή της, εξακολουθεί να μας εντυπωσιάζει και να μας καθηλώνει. Και η απόφαση αυτή χώρεσε σε δύο λέξεις: «Ελευθερία ή θάνατος».

Και το όνομά της, Φιλική Εταιρεία. Η Φιλική Εταιρεία, που δεν θα υπήρχε, αν στην καρδιά των δημιουργών της κυριαρχούσε ο φόβος για τη δύναμη του αντιπάλου και ο δισταγμός για τις αντίξοες πολιτικές συνθήκες που επικρατούσαν στην Ευρώπη του Μέττερνιχ  και της Ιεράς Συμμαχίας.

Δεν θα υπήρχε καν ’21, αν τους κυρίευε το ανασταλτικό δέος της υλικής τους αδυναμίας και εξαρτούσαν τον πόθο τους για ελευθερία από τους άλλους.
Τόλμησαν όμως και με αυτή την έξω από κάθε σύνεση τόλμη, ανέτρεψαν τα προγνωστικά της λογικής και έφεραν την Ανάσταση του Γένους.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

… Έτσι προετοιμάστηκε το έδαφος, έτσι καλλιεργήθηκε. Με το αίμα και τις θυσίες όσων προηγήθηκαν. Έτσι ρίχτηκε ο σπόρος από την πρώτη ώρα της άλωσης. Με τα κινήματα, με την κλεφτουριά, με τα θούρια των λογίων αργότερα, αλλά κυρίως με την αδιαπραγμάτευτη πίστη ότι πάλι με χρόνους με καιρούς πάλι δικά μας θάναι.Σήμερα, όλα αυτά κάποιοι τα θέτουν υπό κρίση. Τότε όμως ήταν η μόνη απαντοχή που ζέσταινε τις ελπίδες και κρατούσε όρθιο το φρόνημα. Και το έκανε με τόση επιτυχία, που τέσσερις αιώνες δε στάθηκαν ικανοί να σβήσουν από το χάρτη, αυτή την κουκίδα γης που λέγεται Ελλάδα ούτε την ολιγομελή φυλή των Ελλήνων.
Με τέτοια προίκα λοιπόν στα σεντούκια της ψυχής τους οι ήρωες μας, στις 14 Σεπτεμβρίου του 1814, κλείστηκαν σε ένα απλό σπίτι της Οδησσού, στην οδό Κράσνι, ένα στενό κάθετο στην οδό των Ελλήνων, που το πίσω μέρος του βλέπει προς την Πλατεία των Ελλήνων και έδωσαν όρκο μπροστά στο Ιερό Ευαγγέλιο για Ελευθερία ή θάνατο.

Ο Ξάνθος τότε ήταν 42 ετών, ο Σκουφάς 35, ο Τσακάλωφ 26 και ο Αναγνωστόπουλος 24.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

… Και αυτή η απόφαση του θανάτου, ήταν η μυσταγωγία της Φιλικής Εταιρείας, η μόνη κατήχηση στους Ραγιάδες.
Στο όνομα της Ελευθερίας ο Ραγιάς αποφάσιζε να πεθάνει κι έτσι ξαναγινόταν ελεύθερος. Αυτός ήταν ο άθλος τους. Ότι ανέβασαν τους Έλληνες από τη θέση του υπόδουλου στη βαθμίδα του Ελεύθερου. Γιατί ο άνθρωπος είναι ή δεν είναι ελεύθερος μέσα του. Και αυτός είναι ο λόγος που 200 χρόνια μετά, εξακολουθούμε να τιμάμε και να θαυμάζουμε τη δύναμή τους.
Βέβαια στην εποχή μας υπάρχει μια τάση υπεραπλούστευσης των ιστορικών γεγονότων. Καμιά φορά μάλιστα φτάνει μέχρι και την υποτίμησή τους, αλλά αυτό δεν αφορά εκείνους. Απειλεί εμάς. Το να μην κατανοείς τα κίνητρα και το μεγαλείο της ψυχής του άλλου, είναι ανθρώπινο. Το να εννοείς όμως να τον μικρύνεις για να τον φτάσεις, είναι απαράδεκτο. Το να κρίνεις από τον καναπέ σου εκείνους που έκαναν προσκέφαλο την πέτρα για να μπορείς εσύ να έχεις καναπέ, δείχνει συμπλέγματα κι όχι αντικειμενικότητα.

Έκαναν και λάθη. Ποιός λέει το αντίθετο; Μα λάθη δεν κάνει όποιος δεν κάνει τίποτα. Και τα μεγαλύτερα τα κάνει εκείνος που έχει ως σκοπό ζωής να επισημαίνει τα λάθη των άλλων. Ας μην μας διαφεύγει ότι οι ήρωές μας ήταν άνθρωποι. Και κυρίως ήταν Επαναστάτες. Και όπως έχει πει χαρακτηριστικά ο Λένιν: Οι επαναστάτες δεν φορούν λευκά γάντια, ούτε προέρχονται από παρθεναγωγεία.

Θα μου πείτε ότι ίσως να προσπαθούν με τον τρόπο τους να αμβλύνουν τις γωνίες, να αφήσουν πίσω το παρελθόν. Ίσως. Μα ο Σεφέρης έχει υπογραμμίσει ότι «Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν είναι σαν να σβήνεις ένα κομμάτι από το μέλλον». Γι’ αυτό ας προσέξουμε διπλά, γιατί το μέλλον δεν εξαρτάται μόνο από εμάς και κυρίως δεν μας ανήκει.

Ανήκει στα παιδιά μας και τα παιδιά, όπως λένε οι ειδικοί, έχουν ανάγκη από πρότυπα για να οικοδομήσουν ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Με το να σαρώνουμε κάθε υψηλό και θαυμαστό, δεν τους προσφέρουμε εκδούλευση ούτε διαπλάθουμε ορθολογιστές και πολυπολιτισμικούς πολίτες. Άνευρους και χειραγωγήσιμους ενήλικες ετοιμάζουμε και δεν νομίζω ότι είναι για το καλό τους.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

…Έτσι είναι οι πραγματικοί ήρωες και οι αληθινοί  ηγέτες. Δίνουν τα πάντα και δεν ζητούν τίποτα.

Φυσικά, δεν μπορούμε να είμαστε όλοι ήρωες. Μπορούμε όμως να αντλούμε δύναμη από το παράδειγμά τους και πίστη από την πίστη τους. Να πιστέψουμε ότι η Ελλάδα έχει το «χούι», που θάλεγε και ο Κολοκοτρώνης, να ξαναγεννιέται από τις στάχτες της. Φτάνει να μη σκιαχτούμε και προδώσουμε την ιστορία μας.

Εξάλλου, όπως μας λέει και ο Μακρυγιάννης, «Έτσι είμαστε εμείς οι Έλληνες. Πάντοτε ολίγοι και όλα τα θεριά πολεμούν να μας φάνε και δεν μπορούνε. Τρώνε από μας και μένει και μαγιά.»